مقدمه
صنعت فولاد ایران یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد صنعتی کشور محسوب می‌شود و سهم بزرگی در اشتغال، صادرات و تأمین مواد اولیه برای صنایع پایین‌دستی دارد. در حالی که گزارش‌ها نشان می‌دهد تولید فولاد میانی کشور در چهار ماهه نخست سال جاری با رشد ۰.۷ درصدی همراه بوده، اما تولید محصولات نهایی به‌ویژه ورق سرد و ورق گرم با کاهش قابل توجهی مواجه شده است. این روند پرسش‌های جدی درباره دلایل کاهش تولید و پیامدهای آن برای بازار داخلی و صادراتی ایجاد کرده است.
وضعیت تولید فولاد در سال جاری
بر اساس آمار منتشر شده، در چهار ماهه ابتدایی امسال، ایران ۱۰.۸۶۴ میلیون تن فولاد میانی تولید کرده است. در همین دوره، تولید میلگرد با رشد ۲.۷ درصدی به ۳.۵۱۶ میلیون تن رسید، اما تولید مقاطع طویل دیگر مانند تیرآهن و نبشی با کاهش ۳ درصدی به ۴.۱۲۴ میلیون تن افت کرد. مهم‌تر از همه، تولید ورق گرم و ورق سرد مجموعاً کاهش ۶ درصدی را تجربه کرده است.
دلایل کاهش تولید ورق سرد و گرم
۱. محدودیت‌های انرژی
قطع برق و گاز در فصول اوج مصرف یکی از عوامل اصلی کاهش تولید فولاد و به‌ویژه ورق‌های تخت محسوب می‌شود. صنایع نورد گرم و سرد به انرژی پایدار و مستمر نیاز دارند که در بسیاری مواقع تأمین آن با مشکل مواجه است.
۲. فشار تحریم‌ها
تحریم‌های اقتصادی مانع واردات تجهیزات و قطعات موردنیاز برای خطوط تولید شده است. این موضوع به کاهش بهره‌وری کارخانه‌ها و افت ظرفیت عملیاتی منجر می‌شود.
۳. تغییر تقاضای داخلی
کاهش ساخت‌وساز و رکود نسبی در بازار مسکن موجب کاهش تقاضا برای ورق گرم و تیرآهن شده است. همچنین صنایع خودروسازی و لوازم خانگی نیز به دلیل کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، سفارشات کمتری برای ورق سرد ثبت کرده‌اند.
۴. افزایش واردات
به‌دلیل قیمت رقابتی فولاد وارداتی از کشورهایی مانند چین و روسیه، بخشی از تقاضای داخلی به سمت محصولات خارجی سوق یافته و این مسأله بر تولید داخلی فشار وارد کرده است.
پیامدهای کاهش تولید
– افزایش قیمت داخلی
کاهش عرضه ورق سرد و گرم منجر به افزایش قیمت در بازار داخلی شده است. این موضوع فشار مضاعفی بر صنایع مصرف‌کننده ایجاد کرده است.
– کاهش صادرات
افت تولید محصولات تخت باعث شده ایران بخشی از سهم خود را در بازارهای صادراتی از دست بدهد. در حالی که کشورهای رقیب مانند ترکیه و هند توانسته‌اند جایگزین شوند.
– تهدید برای صنایع پایین‌دستی
صنایعی که به محصولات فولادی وابسته‌اند (خودروسازی، لوازم خانگی، ساختمان و نفت و گاز) با چالش تأمین مواد اولیه مواجه شده‌اند.
راهکارهای پیشنهادی
۱. سرمایه‌گذاری در بهینه‌سازی انرژی
ایجاد نیروگاه‌های اختصاصی و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند مشکل قطعی برق و گاز را تا حدی برطرف کند.
۲. ارتقای فناوری خطوط تولید
نوسازی تجهیزات نورد و استفاده از فناوری‌های جدید بهره‌وری را افزایش می‌دهد و هزینه تولید را کاهش می‌دهد.
۳. حمایت‌های دولتی و بانکی
تخصیص تسهیلات مالی و تسهیل دسترسی به بازارهای صادراتی می‌تواند به پایداری تولید کمک کند.
۴. توسعه بازارهای منطقه‌ای
با تمرکز بر کشورهای همسایه نظیر عراق، افغانستان و آسیای مرکزی می‌توان بخشی از مازاد تولید را به صادرات اختصاص داد.
چشم‌انداز آینده
اگرچه کاهش تولید ورق سرد و گرم در کوتاه‌مدت چالش‌برانگیز است، اما با مدیریت درست می‌توان از آن عبور کرد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و کاهش وابستگی به واردات، کلید بازگشت به مسیر رشد خواهد بود. همچنین، حرکت به سمت تولید فولاد سبز می‌تواند ایران را در رقابت جهانی پیشتاز کند.
جمع‌بندی
کاهش تولید ورق سرد و گرم در ایران زنگ خطری برای صنعت فولاد محسوب می‌شود. این روند نشان‌دهنده آسیب‌پذیری تولید در برابر چالش‌های انرژی، تحریم و تغییر تقاضاست. با این حال، فرصت‌هایی برای بازسازی و توسعه وجود دارد. ایران با تمرکز بر فناوری، بهره‌وری و توسعه بازارهای صادراتی می‌تواند این بحران را به فرصتی برای ارتقای صنعت فولاد تبدیل کند.
